Οι ουρολοιμώξεις αποτελούν το δεύτερο πιο συχνό είδος λοιμώξεων στον γενικό πληθυσμό και υπολογίζεται ότι αποτελούν περίπου το 2% των ετήσιων επισκέψεων γυναικών σε γιατρούς. Σύμφωνα με υπολογισμούς προσβάλουν το 1/3 των γυναικών μέχρι τα 24 έτη ηλικίας και σχεδόν τις μισές σε κάποιο σημείο της ζωής τους. Επιπλέον συνιστούν και σοβαρή οικονομική επιβάρυνση: στις Η.Π.Α. υπολογίζεται ότι το συνολικό κόστος των ουρολοιμώξεων (σε άνδρες και γυναίκες), ανέρχεται σε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο.
Ορισμός ουρολοίμωξης
Ως ουρολοίμωξη ορίζεται η λοίμωξη (κατά κύριο λόγο από παθογόνο μικρόβιο) σε οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού (νεφροί, ουρητήρες, ουροδόχος κύστη, προστάτης, ουρήθρα, κ.ο.κ). Ανάλογα με το πάσχον όργανο, η ουρολοίμωξη διαχωρίζεται στις παρακάτω υποκατηγορίες:
- Πυελονεφρίτιδα καλείται η λοίμωξη που έχει προσβάλλει τους νεφρούς και την πύελο τους.
- Κυστίτιδα λέγεται η ουρολοίμωξη που εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη.
- Ουρηθρίτιδα λέγεται η λοίμωξη που εντοπίζεται στην ουρήθρα
- Προστατίτιδα (αποκλειστική στους άνδρες και τις τρανς γυναίκες) προσβάλλει τον προστάτη αδένα.
Η ιδιαιτερότητα της γυναικείας ανατομίας με την ουρήθρα να έχει μικρότερο μήκος από την ανδρική καθώς και η εμμηνόπαυση, η εγκυμοσύνη, η ελλιπής υγιεινή της περιοχής, οι σεξουαλικές συνήθειες, η αναβολή της ούρησης και τυχόν συννοσηρότητες (π.χ. διαβήτης) είναι κάποιοι από τους παράγοντες που καθιστούν τις γυναίκες πιο ευπαθείς στις ουρολοιμώξεις. Το συνηθέστερο μικρόβιο που ευθύνεται για τις ουρολοιμώξεις είναι το E. Coli (Εσερίχια κόλι) ενώ ακολουθούν σε συχνότητα εμφάνισης ο σταφυλόκοκκος και ο Proteus mirabilis (Πρωτέας).
Συμπτωματολογία
Τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο του ασθενούς. Στις νεότερες γυναίκες παρουσιάζεται συνήθως με συχνουρία, αίσθημα καψίματος κατά την ούρηση και πολλές φορές συνυπάρχει πόνος χαμηλά στην βουβωνική χώρα και ενόχληση στο αιδοίο. Δεν αποκλείεται και εμφάνιση αιματουρίας. Η πυρετική κίνηση συνήθως είναι χαμηλή, με τους υψηλότερους πυρετούς να συνδέονται με λοιμώξεις των νεφρών και του προστάτη στους άνδρες. Πρέπει να τονιστεί ότι και στην περίπτωση της πυελονεφρίτιδας και της οξείας προστατίτιδας είναι απαραίτητη η φαρμακευτική αντιμετώπιση και πιθανόν η νοσηλεία του ασθενή. Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται άμεση αξιολόγηση από ειδικό ουρολόγο και επ’ ουδενί να μην λαμβάνονται αντιβιοτικά ή άλλες φαρμακευτικές αγωγές χωρίς την καθοδήγηση και την εποπτεία του. Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στην ανάδειξη ανθεκτικών στελεχών των μικροβίων και τα καθιστά λιγότερο αποτελεσματικά σε μελλοντικές λοιμώξεις με σημαντική επιβάρυνση του οργανισμού των ασθενών.
Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις
Για να χαρακτηριστούν οι ουρολοιμώξεις ως υποτροπιάζουσες θα πρέπει να επανεμφανίζονται 3 ή περισσότερες φορές κατ’ έτος και υπολογίζεται ότι 1 στις 5 γυναίκες θα βιώσει τα συμπτώματά τους. Σε περίπτωση ανεπαρκούς αντιμετώπισης μιας τέτοιας λοίμωξης αυξάνεται ο κίνδυνος επανεμφάνισής της. Η ιατρική βιβλιογραφία μετρά κυριολεκτικά τόμους γύρω από την πρόληψη και αντιμετώπιση των υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων με κάποιες από τις συνηθέστερες συμβουλές για την αποφυγή τους να περιλαμβάνουν την ούρηση μετά το κολπικό σεξ, τον καθαρισμό μετά την αφόδευση από εμπρός προς τα πίσω, χρήση συγκεκριμένων υφασμάτων στα εσώρουχα κ.α. Παρόλα αυτά, η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων πρόληψης έχει αποδειχτεί περιορισμένη στις επιστημονικές μελέτες που έχουν καταρτιστεί επί του θέματος, οι δε «εναλλακτικοί» τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης που κατά κόρον προωθούνται μέσα από το διαδίκτυο παρουσιάζουν πολύ αμφίβολα αποτελέσματα. Συχνά η τελευταία καταφυγή των ουρολόγων είναι η χορήγηση αντιβιοτικού σχήματος χαμηλής δοσολογίας αλλά μεγάλης χρονικής διάρκειας, μια πρακτική που πρέπει να χρησιμοποιείται με ιδιαίτερη προσοχή και μόνο σε καλά ενημερωμένους ασθενείς καθώς το μακροχρόνιο της αγωγής αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παρενεργειών. Νέοι συνδυασμοί φαρμάκων με φυτικά εκχυλίσματα έχουν δώσει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα σε προκαταρκτικές μελέτες, αλλά η αποτελεσματικότητά τους μένει να αποδειχθεί.
Ο ρόλος της ψυχολογίας
Στο παρελθόν είχε διερευνηθεί η επίδραση της ψυχολογίας των ασθενών και πλέον η συζήτηση αυτή γίνεται ξανά επίκαιρη, καθώς η επιστημονική αιτιολογία δεν επαρκεί για να εξηγήσει τον λόγο εμφάνισης υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων σε κάποιες γυναίκες. Μελέτη που διενεργήθηκε μεταξύ 40 ασθενών εξερεύνησε τον πιθανό συσχετισμό μεταξύ ψυχικής υγείας και επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων σε γυναίκες. Οι ερευνητές ανίχνευσαν αυξημένο κίνδυνο σε ασθενείς με νευρωτικές διαταραχές, οι οποίες έδειξαν να συσχετίζονται και με συνήθειες λιγότερο καλής υγιεινής της περιοχής. Η ερευνητική ομάδα διατηρώντας την ίδια στόχευση προχώρησε σε ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, με τα ευρήματα να παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον: οι πάσχουσες από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, από διαταραχή μετατροπής και αγχώδη διαταραχή έδειξαν να υποφέρουν συχνότερα από υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Η αντιμετώπιση των ψυχολογικών αυτών διαταραχών μέσω γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας έδειξε να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της συχνότητας των υποτροπών, παρόλα αυτά χρειάζονται έρευνες μεγάλης κλίμακας ώστε τα ευρήματα αυτά να επιβεβαιωθούν και να είναι σε θέση να χρησιμοποιηθούν από τους επιστήμονες.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Επιστημονικός Συνεργάτης του Ουρολογικού Ινστιτούτου, Δρ Παναγιώτης Μουρμούρης.
